تعریف سرقت
مطابق ماده 267 قانون مجازات اسلامی، سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر به طور پنهانی. این تعریف ناظر به عنصر مادی جرم است و مشخص می‌کند که برای تحقق جرم، باید مالی که به دیگری تعلق دارد، بدون رضایت او و با قصد تملک، ربوده شود.

انواع سرقت
سرقت در حقوق ایران به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:

1. سرقت حدی
   سرقتی است که شرایط خاصی داشته باشد و در صورت تحقق این شرایط، مجازات آن قطع ید خواهد بود. شرایط سرقت حدی در ماده 268 قانون مجازات اسلامی ذکر شده و از جمله شامل موارد زیر است:
   – ربودن مال به صورت مخفیانه
   – مال دارای ارزش شرعی (حداقل نصاب شرعی)
   – تعلق مال به دیگری
   – حفاظت مال در حرز
   – عدم وجود شبهه یا اضطرار
   – عدم گذشت شاکی در موارد خاص
   در صورت احراز تمامی این شرایط، مجازات سرقت در مرتبه اول قطع چهار انگشت دست راست خواهد بود.

2. سرقت تعزیری
   چنانچه سرقت فاقد یکی از شرایط سرقت حدی باشد یا به صورت آشکارا انجام شود، مشمول مقررات سرقت تعزیری خواهد شد. این نوع سرقت‌ها بسته به شدت جرم، شرایط وقوع، سابقه مرتکب، و نوع مال سرقت شده، دارای مجازات‌هایی از قبیل حبس، شلاق یا جزای نقدی هستند. مواد 651 تا 667 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به انواع مختلف سرقت‌های تعزیری مانند سرقت مسلحانه، مقرون به آزار، شبانه، یا از محل‌های خاص پرداخته‌اند.

شرایط تحقق جرم سرقت
برای اینکه یک رفتار به عنوان جرم سرقت شناخته شود، وجود سه عنصر ضروری است:

1. عنصر قانونی: وجود نص قانونی که عمل را جرم تلقی کند (مانند ماده 267)

2. عنصر مادی: ربایش مال غیر

3. عنصر معنوی: وجود قصد مجرمانه (عمد در انجام فعل، علم به تعلق مال به دیگری، و قصد تملک)

مصادیق خاص سرقت تعزیری
برخی از انواع سرقت‌های تعزیری که قانون‌گذار برای آن‌ها مجازات شدیدتری در نظر گرفته، عبارت‌اند از:
– سرقت مقرون به آزار یا تهدید
– سرقت مسلحانه
– سرقت در شب توسط دو یا چند نفر
– سرقت از محل‌های عمومی یا اماکن مذهبی
– سرقت توسط مستخدم از محل کار
– سرقت از طریق نفوذ به سیستم‌های الکترونیکی (سرقت سایبری)

مجازات سرقت
مجازات سرقت در نظام کیفری ایران بسته به نوع آن متفاوت است:
– سرقت حدی: قطع عضو در مراتب اولیه، حبس ابد یا اعدام در موارد خاص تکرار جرم
– سرقت تعزیری: از 6 ماه تا 15 سال حبس، جزای نقدی، شلاق تا 74 ضربه
در موارد سرقت‌های مسلحانه یا همراه با ایجاد رعب و وحشت عمومی، مجازات ممکن است تا حد اعدام نیز افزایش یابد.

راه‌های اثبات جرم
اثبات سرقت می‌تواند از طریق اقرار متهم، شهادت شهود، علم قاضی، گزارش ضابطان، یا کشف مال مسروقه نزد متهم صورت گیرد. در سرقت حدی، شهادت دو مرد عادل یا چهار بار اقرار صریح متهم نزد قاضی، می‌تواند منجر به اجرای حد گردد.

عوامل مؤثر بر تخفیف یا تشدید مجازات
دادگاه در تعیین میزان مجازات می‌تواند به عواملی مانند سابقه کیفری، سن و وضعیت شخصی متهم، ارزش مال ربوده‌شده، رضایت یا عدم رضایت شاکی، و شیوه ارتکاب جرم توجه کند. همچنین بازگرداندن مال مسروقه، ندامت و جبران خسارت از عوامل کاهش‌دهنده مجازات محسوب می‌شود.

نتیجه‌گیری
سرقت به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین جرایم، در نظام حقوقی ایران با حساسیت بالایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. برخورد قانونی با این جرم باید به‌گونه‌ای باشد که ضمن حفظ حقوق بزه‌دیده، زمینه اصلاح و بازگشت مجرم به جامعه نیز فراهم گردد. علاوه بر اجرای دقیق قوانین، توجه به علل زمینه‌ساز سرقت مانند فقر، بیکاری، یا اعتیاد نیز نقش مهمی در پیشگیری از وقوع این جرم ایفا می‌کند.