تعریف حقوقی تجاوز جنسی
در قوانین ایران، واژه «تجاوز جنسی» به‌طور مستقیم به‌کار نمی‌رود، اما این عنوان حقوقی عموماً به اعمالی اطلاق می‌شود که در آن رابطه جنسی بدون رضایت قربانی و با استفاده از زور، تهدید، اغفال یا بی‌هوش کردن صورت می‌گیرد. بر اساس مواد ۲۲۴ و ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی، تجاوز جنسی علیه زن، اگر در قالب دخول باشد و بدون رضایت او انجام گیرد، «زنا به عنف» تلقی شده و دارای مجازات اعدام است.

در مواردی که تجاوز علیه مرد واقع شود و شامل دخول باشد، عنوان جرم «لواط به عنف» گرفته و مجازات آن نیز اعدام خواهد بود.

انواع جرائم مرتبط با تجاوز جنسی

1. زنای به عنف: نزدیکی جنسی با زن بدون رضایت او، از طریق تهدید، اجبار یا بی‌هوشی.

2. لواط به عنف: دخول جنسی با مرد بدون رضایت وی و با زور.

3. تفخیذ به عنف: تماس جنسی غیر از دخول (مثلاً مالش آلت تناسلی) با فرد هم‌جنس، در صورت نبود رضایت.

4. آزار جنسی کودکان: تماس یا رفتار جنسی با افراد نابالغ، حتی در صورت رضایت آن‌ها، که با مجازات شدید روبروست.

5. رابطه جنسی با رضایت، ولی در شرایط قانونی ممنوع (مثلاً رابطه معلم و دانش‌آموز): این موارد نیز ممکن است تحت عناوین تعزیرات یا سوءاستفاده جنسی از افراد تحت سرپرستی بررسی شوند.

مجازات تجاوز جنسی
بر اساس ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی، زنای به عنف مجازات اعدام دارد. اگر تجاوز بدون اجبار و با رضایت باشد، اما رابطه خارج از چارچوب ازدواج باشد، مشمول زنا و بسته به شرایط ممکن است منجر به رجم (سنگسار) یا صد ضربه شلاق شود.

در لواط به عنف نیز مطابق ماده ۲۳۴، مجازات اعدام اعمال می‌شود. اگر تجاوز علیه فرد نابالغ یا ناتوان ذهنی صورت گیرد، عمل تجاوز همیشه مشمول عنف فرض شده و بالاترین سطح مجازات اجرا خواهد شد.

شرایط اثبات جرم
برای اثبات تجاوز جنسی، یکی از روش‌های زیر باید وجود داشته باشد:

• اقرار متهم (چهار بار)

• شهادت چهار مرد عادل (در مورد زنا)

• شهادت دو مرد عادل و چهار زن عادل (در برخی موارد)

• علم قاضی با اتکا به قرائن قوی، از جمله گزارش پزشکی قانونی، اظهارات مستمر و سازگار قربانی، و سوابق رفتاری متهم

گزارش پزشکی قانونی یکی از مهم‌ترین مدارک در اثبات تجاوز جنسی است. این گزارش می‌تواند وجود پارگی، خونریزی، آثار ضرب‌وشتم یا وجود مایع منی را اثبات کند.

مسئولیت قانونی و رضایت
در صورتی که رابطه جنسی بین افراد با رضایت طرفین انجام شود، ولی یکی از آن‌ها به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد، باز هم عمل مجرمانه تلقی می‌شود و فرد بالغ به جرم تجاوز به کودک محاکمه می‌شود. در تجاوز جنسی، عدم رضایت قربانی باید احراز شود و اثبات اجبار، تهدید، ترساندن، یا سوءاستفاده از وضعیت آسیب‌پذیر قربانی (مثلاً بی‌هوشی یا مستی) برای اثبات عنصر عنف لازم است.

آثار روانی و اجتماعی
تجاوز جنسی تنها یک جرم علیه جسم نیست، بلکه حمله‌ای به روان، شخصیت و عزت‌نفس قربانی به شمار می‌رود. قربانیان این جرم اغلب با اضطراب، افسردگی، ترس مزمن، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و احساس شرم و انزوا روبرو می‌شوند. به همین دلیل بسیاری از نظام‌های حقوقی، از جمله ایران، به دنبال محرمانه نگه داشتن روند دادرسی و حمایت روانی از قربانی هستند.

سایر مقررات و اقدامات تکمیلی

• اگر تجاوز در قالب باند یا گروه انجام گیرد، مجازات‌ها شدیدتر می‌شود.

• استفاده از ابزار خشونت، بی‌هوش کردن یا تهدید با اسلحه، از عوامل تشدید مجازات است.

• در مواردی که تجاوز منجر به بارداری شود، امکان درخواست سقط جنین درمانی طبق ماده ۵۱ قانون مجازات اسلامی و قوانین مربوط به سقط درمانی وجود دارد.

• اگر تجاوز منجر به فوت قربانی شود، ممکن است مرتکب به اعدام از باب افساد فی‌الارض نیز محکوم شود.

نتیجه‌گیری
تجاوز جنسی در نظام کیفری ایران از شدیدترین جرائم محسوب می‌شود و مجازات آن در مواردی اعدام است. این جرم با توجه به ماهیت خشن، تجاوز به کرامت انسانی و آثار سنگین روانی و اجتماعی آن، از سوی قانون‌گذار با حساسیت و سخت‌گیری ویژه دنبال می‌شود. با وجود این، برای کاهش این جرائم، آگاهی‌بخشی عمومی، حمایت اجتماعی از قربانیان، و اصلاح ساختارهای قضایی و حمایتی از اهمیت بالایی برخوردار است.